Καζάν, Ηλίας

(Elia Kazan, Κωνσταντινούπολη 1909 –). Καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του ελληνικής καταγωγής Αμερικανού σκηνοθέτη και ηθοποιού Ηλία Καζαντζόγλου. Ο Κ. μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1913, όπου σπούδασε δραματική τέχνη και έγινε μέλος του Group Theatre, στο οποίο διακρίθηκε με μια σειρά χαρακτηριστικών ερμηνειών, ιδιαίτερα στα δράματα του Κλίφορντ Οντέτς. Ως σκηνοθέτης κέρδισε το 1942 το βραβείο κριτικών της Νέας Υόρκης για τη σκηνοθεσία της κωμωδίας Με τα δόντια του Θόρντον Γουάιλντερ. Το 1947 ίδρυσε μαζί με τον Τσέριλ Κρόφορντ το Actors’ Studio, την περίφημη δραματική σχολή που συνέχισε και ανανέωσε τη μέθοδο του Κονσταντίν Στανισλάφσκι. Εκείνη την περίοδο είχαν μεγάλη επιτυχία οι παραστάσεις δύο έργων του Άρθουρ Μίλερ –Ήταν όλοι τους παιδιά μου και Ο θάνατος του εμποράκου– που σκηνοθέτησε ο ίδιος. Μετά την απομάκρυνσή του για πολιτικούς λόγους από τον Μίλερ, ανέλαβε τη σκηνοθεσία των δραματικών έργων του Τενεσί Γουίλιαμς, με τον οποίο είχαν ανάλογες αντιλήψεις. Στο μεταξύ ο Κ. είχε διακριθεί επίσης στον κινηματογράφο, με αξιόλογα αποτελέσματα, ωστόσο άνισα από άποψη ύφους. Ανάμεσα στις καλύτερες ταινίες του περιλαμβάνονται οι: Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν (1944), Μπούμερανγκ (1947), Συμφωνία Κυρίων (1947), Βίβα Ζαπάτα (1952), Το λιμάνι της αγωνίας (1954), Ανατολικά της Εδέμ (1955), Μπέιμπι Ντολ (1956), Μια μορφή μέσα στο πλήθος (1957) και Αμέρικα, Αμέρικα (1963). Αξιοσημείωτη επιτυχία είχε το μυθιστόρημά του Ο συμβιβασμός, το οποίο μετέφερε και στον κινηματογράφο με ομώνυμο τίτλο (1969). Το 1972 διασκεύασε επίσης για τον κινηματογράφο το μυθιστόρημά του Οι δολοφόνοι. Το 1988 κυκλοφόρησε η αυτοβιογραφία του, με τον τίτλο Elia Kazan: A Life. Ο Κ. βραβεύτηκε το 1999 με τιμητικό βραβείο Όσκαρ για το σύνολο της κινηματογραφικής προσφοράς του. Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Ηλίας Καζάν στην τελετή βράβευσης του με Όσκαρ, το 1999 (φωτ. ΑΠΕ).